Fish & Chips: de verrassende Sefardische oorsprong die je niet verwacht
Iedereen die het Verenigd Koninkrijk heeft bezocht, zal minstens één keer de beroemde Fish & Chips hebben geproefd. Papieren wikkels, de geur van gefrituurd voedsel die de straten overspoelt, gouden knapperigheid gevolgd door de zachtheid van aardappelen: een culinaire ervaring die diep verbonden is met de Britse identiteit. Maar wat veel mensen niet weten is dat dit nationaal gerecht veel complexer is, eeuwenoud en... Middellandse Zee. De wortels liggen in de Sefardisch-Joodse diaspora, de Spaanse inquisitie en de komst van aardappelen uit de Nieuwe Wereld.
Vandaag vertellen we je het ware verhaal van Fish & Chips: een reis door religieuze vervolging, transoceanische handel en de sociale transformaties van industrieel Engeland. Een gerecht dat niet zomaar eten is, maar het levende verhaal van een culturele fusie.
De Sefardische oorsprong van gebakken vis
Om de oorsprong van Fish & Chips te begrijpen, moet je teruggaan naar 1492, toen de katholieke vorsten de Joden uit Spanje verdreven met het Edict van Granada. Deze gebeurtenis markeerde het begin van een lange diaspora die ertoe leidde dat duizenden Sefardische Joden hun toevlucht zochten in verschillende delen van het Middellandse Zeegebied en later in Noord-Europa. Van de vele tradities die de Sefardische Joden met zich meebrachten, heeft er één in het bijzonder een blijvende impact gehad: 'pescado frito', oftewel witte vis gepaneerd en gebakken in hete olie, koud gegeten op de sabbat in naleving van Shabbat, tijdens welke koken verboden is. Dit gerecht was perfect om van tevoren te koken en te bewaren zonder religieuze voorschriften te overtreden.
Toen sommige Sefardim in de 17e en 18e eeuw naar Londen kwamen, vooral naar de wijk Spitalfields, brachten ze dit recept met zich mee. De Engelsen, geïntrigeerd door deze nieuwe smaken, begonnen het over te nemen en pasten het aan met lokale ingrediënten.
De komst van aardappelen en de geboorte van de perfecte combinatie
Aardappelen, nu beschouwd als een normaal voedingsmiddel in Europa, zijn eigenlijk een relatief recente toevoeging aan de Britse keuken. Ze komen oorspronkelijk uit de Andes en werden door de Spaanse veroveraars op het continent geïntroduceerd. In de 19e eeuw werden ze in Groot-Brittannië een goedkoop en populair voedingsmiddel .
In deze tijd, tijdens de industriële revolutie, begon Fish & Chipsde vorm aan te nemen zoals we het nu kennen. Halverwege en aan het einde van de 19e eeuw ontstonden de eerste frituurzaken die een voedzame, smakelijke en goedkope maaltijd aanboden: gebakken vis met friet. Twee ingrediënten uit verre plaatsen en geschiedenissen ontmoetten elkaar om een perfecte combinatie te creëren.
De hausse in de industriesteden van Engeland
In de 19e eeuw maakte Engeland een enorme stedelijke en industriële groei door. De arbeidersklasse, geconcentreerd in de steden en gedwongen om slopende uren te werken, had behoefte aan snel, warm en betaalbaar eten. Fish & Chips beantwoordde aan deze behoefte door een van de eerste echte voorbeelden van modern streetfood te worden.
Daarom werd dit gerecht zo populair:
- Goedkoop: vis zoals kabeljauw of schelvis was er in overvloed en niet duur.
- Snel: frituren duurt maar een paar minuten.
- Voedzaam: biedt eiwitten, koolhydraten en vet in één gerecht.
- Gemakkelijk te vervoeren: het werd aanvankelijk geserveerd in vellen krantenpapier, maar kon ook op straat worden gegeten.
Fish & Chips doorstond ook een belangrijke historische test: tijdens de Tweede Wereldoorlog was het een van de weinige voedingsmiddelen die niet gerantsoeneerd waren. Winston Churchill vond het "essentieel voor het moreel van het Britse volk".
De culturele waarde van Fish & Chips vandaag de dag
Vandaag de dag is Fish & Chips over de hele wereld bekend als een van de meest iconische symbolen van de Britse cultuur. De ontdekking van de ware oorsprong doet niets af aan de waarde ervan; integendeel, het verrijkt de geschiedenis ervan en maakt het tot een nog belangrijker embleem van wat geboren kan worden uit de ontmoeting tussen volkeren, tradities en gedeelde behoeften. In een tijdperk dat gekenmerkt wordt door migratie en complexe identiteiten,herinnert ditgerecht ons eraan dat veel van onze culturele wortels in feite het resultaat zijn van uitwisseling en besmetting. Het kennen van de geschiedenis van zo'n iconisch gerecht nodigt ons uit om met meer bewustzijn , respect en nieuwsgierigheid naar het heden te kijken over wat we op tafel zetten.
De volgende keer dat je voor een dampende Fish & Chips zit, onthoud dan: je geniet niet alleen van een Britse specialiteit, maar van een stukje wereldgeschiedenis.
Bronnen:
Claudia Roden, Het boek van joods eten, Penguin Books, 1999
Panikos Panayi, Fish and Chips: een geschiedenis, Reaktion Books, 2014
BBC History Extra - 'De verrassende geschiedenis van fish and chips'.
The Guardian - 'Fish and chips: een verhaal van migratie, identiteit en heruitvinding'.
Jewish Museum London - "Sefardi Joodse Eetcultuur in Groot-Brittannië".
Oxford Levensmiddelengids - Alan Davidson
Khadija Diagne
Opmerkingen